Weelde

Vanwaar die grote weelde
Verspilling in het kwadraat
Teveel is vaak niet goed genoeg
Het maakt me soms zo kwaad

Marktwerking in de zorg

Ruim 20 jaar ben ik werkzaam in de gezondheidszorg. Aanvankelijk als algemeen arts, later in opleiding tot gynaecoloog en nu sinds 12 jaar als gynaecoloog in drie verschillende ziekenhuizen. Ik heb de ziekenhuiszorg zien veranderen. Op dit moment wordt de patiënt gezien als een cliënt, de klant van een bedrijf. De zorg wordt aangeboden op een markt van vraag en aanbod waarbij de PR en uitstraling van het bedrijf (lees: ziekenhuis) minstens zo belangrijk zijn als de kwaliteit van zorg.
De marktwerking in de zorg is ontwikkeld om de kosten in de hand te houden en de kwaliteit van zorg te verbeteren. Of dit lukt, zal de komende jaren duidelijk worden. Ik heb het bange vermoeden dat aantal zaken een negatief effect hebben op onze gezondheidszorg.

- Concurrentie gaat samenwerking tegen.Marktwerking houdt per definitie concurrentie in. Concurrentie tussen de ziekenhuizen maar ook concurrentie tussen huisarts en specialist. Concurrentie moet leiden tot lagere kosten maar gaat samenwerking tegen. Terwijl juist de zorg samenwerking hard nodig heeft. Samenwerking om medische vooruitgang te boeken, samenwerking om de kosten te drukken.

- Tweedeling in de zorg. Een markt heeft geen belang bij solidariteit. Introductie van marktwerking zal de kans op tweedeling tussen rijk en arm vergroten. Meer betalen betekent in de nabije toekomst voorrang op anderen en mogelijk betere zorg.

- Verminderde kwaliteit van zorg Een markt heeft het meest een belang voor de korte termijn. Het ontbreken van een belang op de lange termijn is een bedreiging voor de kwaliteit van zorg. Preventie, bij uitstek het onderdeel van de zorg dat zich richt op de lange termijn, zal minder aandacht krijgen. Het marktprincipe betekent ook zoveel mogelijk zorg leveren tegen een zo laag mogelijke prijs. Het ligt dan ook voor de hand, dat er beknibbeld zal gaan worden op investeringen in kwaliteit, scholing en arbeidsomstandigheden van het personeel.

- De zorg wordt duurder.Marktwerking werkt ‘consumptie van zorg” in de hand. Er zal vraag komen naar lucratieve zorg en bovendien leidt het toestaan van een winstoogmerk ertoe dat de verdwijnt in de portemonnee van aandeelhouders.

- Beperking van de keuzevrijheid voor de patiënt.Concurrentie heeft veel nadelen voor zorgaanbieders waardoor de tendens tot marktconcentratie (fusies) versneld doorzetten. Dit zal leiden tot minder keuzevrijheid voor patiënten. Zorgverzekeraars hebben geen contracteerplicht meer met zorgaanbieders. Het gevolg is dat zorgverzekeraars niet meer met ieder ziekenhuis, specialist, verpleeghuis of huisarts in zee hoeven te gaan. Daarmee gaat de zorgverzekeraar voor de patiënt de keuze van zorgaanbieder bepalen. Slechts tegen betaling van de meerkosten kan de patiënt zich wenden tot niet gecontracteerde hulpverleners.

Marktwerking biedt zorgaanbieders ook kansen. Ondernemende inventieve hulpverleners kunnen al hun talent en creatief vermogen aanwenden om zoveel mogelijk “hulp te verlenen”.
De vraag is of dit het doel van overheid en zorgverzekeraars is.

Moe

Het is zaterdagochtend. Ik zit in een kamer op de polikliniek. De deur staat open. In de wachtkamer klinken de stemmen van twee vrouwen. Ze stellen elkaar korte vragen: “ik weet niet of we hier goed zijn?”, “ik ben hier nog nooit geweest”. Ik loop de wachtkamer in en zie een bleke vrouw in een rolstoel. Ze zit enigszins gebogen, draagt een peignoir en kijkt me vragend aan. De rolstoel wordt geduwd door een verpleegkundige. Beide vrouwen zijn van gelijke leeftijd maar het verschil in uitstraling is enorm. De verpleegkundige heeft een energieke tred, kijkt helder de wereld in terwijl de vrouw in de rolstoel mat uit haar ogen kijkt.
Ik geef beide vrouwen een hand en ga hun voor naar de spreekkamer. De vrouw in de rolstoel staat op en loopt moeizaam naar de eerst bereikbare stoel in de kamer. Ze gaat zitten terwijl de verpleegkundige haar zorgzaam gadeslaat.
Wat kan ik voor u doen?, begin ik het gesprek. De vrouw vertelt dat ze sinds twee maanden vaginaal bloedverlies heeft en dat ze al sinds meer dan tien jaar onregelmatige en overvloedige menstruaties heeft. Ze voelt zich slap, kan haar werk niet meer doen en hoest al sinds enkele weken. De vrouw is duidelijk oververmoeid. Haar woorden komen vertraagd uit haar mond en het lijkt of ze zo min mogelijk bewegingen maakt om energie te besparen.
Ik vraag haar of ik haar mag onderzoeken en verzoek haar de onderkleding uit te trekken. De baarmoeder is sterk vergroot en er blijkt een vleesboom in de baarmoederholte aanwezig te zijn. Deze bevindingen zijn vrijwel zeker de reden van haar klachten.
Als ik de onderzoekresultaten met haar bespreek, reageert ze rustig en gelaten. Dit had ik wel verwacht, het voelt al lange tijd niet goed in mijn onderbuik, vertelt ze opgelucht. Ik durfde niet naar de dokter en mijn moeder heeft me dagelijks nodig. Ze is oud en afhankelijk van mijn zorg.
Ik kijk de vrouw glimlachend aan. Ondanks haar grauwe gerimpelde huid, zie ik nu levenslust en wilskracht op haar gelaat. Deze vrouw heeft haar gezondheid jarenlang ondermijnd uit angst en uit zorg voor haar oude moeder. Het ontroert me.
Na een kort moment van stilte spreek ik haar op enigszins strenge toon toe. Zo kan het niet langer, nu moet ze ook aan zichzelf denken. Een operatie is nodig om haar klachten weg te nemen. De vrouw luistert rustig naar mijn woorden, ze is nauwelijks geschokt en reageert alsof ze niet anders heeft verwacht. Dit maakt het voor mij gemakkelijk, ik vertel haar niets nieuws.
Ik maak een aantal concrete afspraken met haar en geef haar de kans om mijn woorden goed in haar op te laten nemen. Ze zal het met haar echtgenoot bespreken.
Hierna geeft ik haar een hand en we nemen afscheid. De vrouw staat op en de verpleegkundige rijdt de rolstoel naar haar toe. Als beide vrouwen de spreekkamer verlaten kijk ik ze lange tijd na. Het duurt enkele minuten voordat ze uit het zicht zijn verdwenen. Ik vraag me af waarom ze zolang heeft gewacht, vele jaren met geringe energie haar taken heeft volbracht. Ik voel bewondering.